Hoe zijn we zover gekomen?

Begin mei 2018 besloot het burgerinitiatief Nieuw Leids Bolwerk het voorstel ‘Nieuw Leids Bolwerk, wonen, werken, leren en recreëren aan het Singelpark, 16 april 2018’ samen met bewoners verder te gaan uitwerken. Bij de Gemeente werd een subsidie aangevraagd, de rudimentaire website uitgebreid tot een samenwerkingsplatform voor bewoners en het nieuwsbriefprogramma MailChimp geïnstalleerd.

Verschillende nieuwsbrieven werden uitgestuurd waarin bewoners werden opgeroepen om in thematische werkgroepen mee te helpen het voorstel verder uit te werken. Bijvoorbeeld, een woonaanbod moest worden vastgesteld, de programmering van de industrieel erfgoedgebouwen in het Energiepark verder uitgewerkt, innovatieve mobiliteitsprogramma’s opgesteld en een landschappelijk ontwerp voor een voorgestelde grote stadspark, ‘central park Leiden’ ontwikkeld. Tevens werden Leidenaren met de benodigde professionele kennis en expertise ter zake benaderd om de thematisch werkgroepen inhoudelijk te begeleiden.

In juli 2018 bleek de opzet om het voorstel in thematische bewonerswerkgroepen verder uit te werken te hoog gegrepen: het bleek niet mogelijk om voldoende ter zake deskundige Leidenaren te interesseren om de werkgroepen te begeleiden. In augustus 2018 ging het burgerinitiatief daarom op zoek naar een professionele gebiedsontwikkelaar die geïnteresseerd zou zijn het burgerinitiatief en bewonersgroepen met professionele kennis en expertise te assisteren. Na een web scan van Nederlandse gebiedsontwikkelaars (op basis van door het burgerinitiatief geformuleerde criteria) heeft het burgerinitiatief in augustus contact gezocht met Bouwfonds Property Development (BPD) en later, in september, met Steenvlinder (zelfbouw). De stedenbouwkundig architect Stefan Witteman hielp bij het leggen van de eerste contacten. Deze architect had in februari 2018 het stedenbouwkundig ontwerp, dat ten grondslag lag aan het voorstel van 16 april 2018, belangeloos ontwikkeld. Hierna volgde een serie van kennismakingsgesprekken tussen deze twee professionele gebiedsontwikkelaars en het burgerinitiatief. Begin november werden deze gesprekken afgesloten met een (mondelinge) intentieovereenkomst waarin de bedrijven het burgerinitiatief technisch advies en expertise toezegden. In februari 2019 voegde zich de woningcorporatie De Sleutels zich bij deze twee gebiedsontwikkelaars, als adviseur.

Gemaakt door Wiro Bik logia.eu.nl@gmail.com

In augustus-september 2018 bouwden een aantal bewoners een maquette (schaal 1:400) van het toekomstige Energiepark en omgeving, zoals voorgesteld in het voorstel Nieuw Leids Bolwerk, wonen, werken, leren en recreëren aan het Singelpark’.

In september 2018 startte het burgerinitiatief met de inventarisatie van de wensen van bewoners voor het Energiepark en omgeving. Samen met de wijkvereniging Noordvest-Molenbuurt organiseerde het burgerinitiatief ‘huiskamergesprekken’ waarin bewoners konden brainstormen over vragen zoals ‘wat zien we graag dat er in ons deel van de binnenstad, en dan voornamelijk in het Energiepark en omgeving gaat gebeuren?’ en ‘Wat zien we als kansen, en wat als bedreigingen?’. Een ander burgerinitiatief, Leidse Gesprekken, stelde getrainde gespreksleiders beschikbaar om deze huiskamergesprekken te modereren. Ruim 60 bewoners brainstormden in acht huiskamers om over de gewenste toekomst van het Energiepark en omgeving; sommige groepen kwamen meer dan één keer bijeen. Het verslag van deze huiskamer gesprekken, met de titel ‘Houd maat!’ werd door gemeente overgenomen en toegevoegd aan de verslagen van bijeenkomsten en andere activiteiten die onderdeel uitmaakten van het gemeentelijk participatietraject ter voorbereiding van het opstellen van de gemeentelijke gebiedsvisie voor het Energiepark en omgeving.

In december 2018 gaf wethouder Fleur Spijker de aftrap voor dit gemeentelijk participatietraject dat bestond uit onder meer een internetenquête onder de bewoners van Leiden en gemeentelijke participatiebijeenkomsten op 30 januari 2019 en 26 maart 2019 voor bewoners en stadspartijen. Het burgerinitiatief heeft zich ingespannen om zoveel mogelijk bewoners te interesseren om deel te nemen aan dit participatietraject. Bovendien heeft het burgerinitiatief de gemeente geholpen om naast bewoners ook stadspartners gevestigd rond of actief in het Energiepark te interesseren om hieraan deel te nemen.

In april 2019, na de gemeentelijke participatiebijeenkomst van 26 maart, heeft het burgerinitiatief de verschillende verslagen (huiskamergesprekken, internetenquête, bewonersbijeenkomst van 30 januari) geanalyseerd en een lijst van 4 harde randvoorwaarden en 24 ‘open normen’ samengesteld, voor de gemeente om rekening mee te houden bij het opstellen van de gemeentelijke gebiedsvisie voor het Energiepark en omgeving. Deze randvoorwaarden en open normen heeft het burgerinitiatief daarop uitgezet onder 355 bewoners met het verzoek deze te scoren, waar gewenst van commentaar te voorzien en ook eventuele nieuwe open normen voor te stellen. 71 bewoners (20%) hebben het toegezonden online consultatieformulier ingevuld teruggestuurd. Het burgerinitiatief heeft het rapport ‘Open normen voor de ontwikkeling van een gebiedsvisie voor het Energiepark en omgeving in Leiden, 28 april 2019’ opgesteld en aangeboden aan wethouder Fleur Spijker. De wethouder heeft besloten om ook dit verlag toe te voegen aan de verslagen en andere documenten die het formuleren van de gemeentelijk gebiedsvisie moeten informeren.

In april 2019 nam het burgerinitiatief verder het initiatief tot de oprichting het project Buurtenergie, een samenwerkingsverband waarin Bouwfonds Property Development (BPD), Steenvlinder (zelfbouw), de sociale woningcorporatie De Sleutels en het burgerinitiatief om samen met bewoners en stadspartners een concept gebiedsontwikkelingsplan voor het Energiepark en omgeving te gaan opstellen. Dit samenwerkingsverband staat onder een gedeeld opdrachtgeverschap van het burgerinitiatief Nieuw Leids Bolwerk, BPD en Steenvlinder, met als adviseur De Sleutels. Het burgerinitiatief treedt op als woordvoerder van dit samenwerkingsverband. Buurtenergie heeft daarop verschillende ontwerpbureaus opdrachten verleend om stedenbouwkundige en landschappelijke ontwerpen te maken. Deze bureaus zijn Current a+u en PosadMaxwam (allebei in Den Haag) en de landschapsontwerpers De Stijlgroep (in Rotterdam). Tevens werd het bureau WoH (in Schiedam) aangetrokken om voor een optimale betrokkenheid van bewoners en stadspartners bij het ontwerpproces zorg te dragen. Het uitgangspunt voor de ontwerpers waren de open normen zoals die door het burgerinitiatief waren opgesteld. BPD, Steenvlinder en De Sleutels als ook de ontwerpbureaus hebben deze open normen onderschreven.

BPD en Steenvlinder hebben de financiering van het inhuren van de ontwerpbureaus en procesbegeleiders en andere kosten van Buurtenergie op zich genomen. Tevens stellen deze gebiedsontwikkelaars eigen menskracht en expertise beschikbaar. Het burgerinitiatief zelf stelt tijd en lokale kennis en expertise van zijn leden en van de vele bewoners die het burgerinitiatief ondersteunen beschikbaar.

Contractueel is vastgelegd dat het burgerinitiatief en bewoners die hun medewerking verlenen geen financiële vergoeding ontvangen, niet nu en ook niet later; en, zij zullen geen bonus in welke vorm dan ook ontvangen als de betrokken gebiedsontwikkelaars van de gemeente Leiden eventueel de opdracht krijgen om (delen van) het concept gebiedsontwikkelingsplan voor het Energiepark en omgeving te gaan realiseren.

Vanaf half april tot half mei 2019 heeft Buurtenergie onderzoeken uitgevoerd ten behoeve van het opstellen van een concept ontwikkelingsplan voor het Energiepark en omgeving. Verder organiseerde Buurtenergie drie bewonersbijeenkomsten en een twee werkateliers met bewoners en stadspartners. Tijdens de eerste bewonersbijeenkomst op 11 april introduceerde het burgerinitiatief het project Buurtenergie en stelde de daarin samenwerken partijen aan bewoners en stadspartners voor. Tijdens de tweede bijeenkomst op 14 mei gaven de ontwerpers een overzicht van hun eerste ontwerpideeën en de dilemma’s waar zij tegenaan gelopen waren, en vroegen daarop feedback van de aanwezige bewoners en stadspartners. Tijdens de laatste bijeenkomst van 6 juni heeft Buurtenergie haar concept gebiedsontwikkelingsplan gepresenteerd. In de periode tussen de eerste en tweede bewonersbijeenkomst heeft Buurtenergie twee werkateliers georganiseerd waar ontwerpers in discussie gingen met bewoners over de wensen van bewoners en de impact van de open normen op hun ontwerpoplossingen die hen voor ogen stonden. De bewonersbijeenkomsten en werkateliers werden goed bezocht: 60 tot 70 bewoners en stadpartners woonden de bijeenkomsten op 11 april en 14 mei bij. Op de slotbijeenkomst op 6 juni kwamen 93 bewoners en stadspartners af.

In mei 2019 zijn verder aparte gesprekken gevoerd met stadspartners die in en rond het Energiepark gevestigd zijn of daarin actief zijn of willen worden. Onder deze stadspartners bevonden zich het opvangcentrum voor daklozen De Binnenvest, scholen en kinderopvang in en rond het Energiepark en omgeving, de ambachtelijke bedrijven aan het Ambachtsplein, de Vrienden van het Singelpark, de kunststichting EST, het Leiden centre for innovation and entrepreneurship PLNT, en de Stichting Oogst van de stadsmoestuin het Zoete Land. Verder werd overleg gevoerd met de Leidse cultuurmakelaaar en het PS | theater en het Centrum Management Leiden, dat onder meer voor de Leidse ondernemersverenigingen een presentatie van het concept gebiedsontwikkelingsplan organiseerde.

In de tweede helft juni 2019, wordt gewerkt aan een ‘boekje’ waarin het werkproces en het concept gebiedsontwikkelingsplan uiteen wordt gezet. Tevens bereidt het burgerinitiatief een petitie voor waarin wethouder Fleur Spijker gevraagd wordt om (1) samen met het burgerinitiatief Nieuw Leids Bolwerk en zijn partners te onderzoeken of het opgestelde concept ontwikkelingsplan voor het Energiepark en omgeving kan worden uitgevoerd; en (2) de wijze waarop dit plan tot stand is gekomen te evalueren en eventuele lessen mee te nemen bij de ontwikkeling van toekomstige gebiedsontwikkelingsplannen in Leiden.

Tot slot, het concept ontwikkelingsplan voor het Energiepark en omgeving is geheel op initiatief het burgerinitiatief Nieuw Leids Bolwerk tot stand gekomen en volledig op ‘eigen kracht’ van bewoners, stadspartijen en de meewerkende professionele gebiedsontwikkelaars gerealiseerd. Op generlei wijze is de gemeente Leiden hierbij betrokken geweest. Wel heeft het burgerinitiatief Nieuw Leids Bolwerk de gemeente Leiden steeds op de hoogte gehouden van de stappen die in het ontwikkelproces genomen werden.